Classic Jazz in Spanje?



Spanje is natuurlijk het land van de flamenco. Ook kennen we de zarzuela en speciaal in Catalonië de sardana. Het gaat hier om dansvormen die uitgevoerd worden met bijbehorende muzikale begeleiding. Bij de flamenco speelt de gitaar de hoofdrol, terwijl bij de sardana een compleet orkest zorgt voor de muziek. Dit orkest wordt een cobla genoemd en bestaat uit 4 rietblazers (hobo-achtige instrumenten), 5 koperblazer (twee trompetten, twee bastrompetten en een ventieltrombone) een piccolo en een strijkbas. Het repertoire wordt altijd gespeeld in 6/8 maat om dansliefhebbers in kringvorm de gelegenheid te geven hun vaste patronen uit te voeren. In het begin dacht ik dat een band in een dergelijke samenstelling (dan wel met banjo) zomaar zou kunnen aftrappen met een oude stijl classic. Dat is niet het geval; het zijn altijd sardanaclassics, waar je wel even aan moet wennen.

Centre Fraternal aan het Plaza Nova

Toch wordt er in mijn woonplaats Palafrugell (23.000 inwoners) ieder jaar in oktober een jazzfestival georganiseerd. Toen ik vier jaar geleden voor het eerst het programma te pakken kreeg, dacht ik wellicht de plaatselijke oude stijl jazzband aan te treffen en zo niet een jazzband uit Barcelona, hier 90 kilometer vandaan. Helaas! Het kwam niet verder dan de big band van de muziekschool, die als enig jazznummer On the Sunny Side Of The Street speelde, met twee trombonisten van rond de 12 jaar in de blazerssectie, op zichzelf een unieke gebeurtenis! En jaar later werd er in het gebouw van de Fraternal (een sociëteit voor senioren) als eerbetoon aan Louis Armstrong een concert georganiseerd. Een zesmans band speelde onder andere What a Wonderful World met de trompettist (altijd weer die trompettisten) in de imitatierol van Armstrong.  Compleet met schor stemgeluid en een lelijk Spaans accent zong hij de Engelse tekst, die hij duidelijk niet begreep, terwijl de band liet blijken de muziek niet te begrijpen.
Om niet totaal moedeloos te worden probeerde ik het een jaar later weer. In de zomermaanden is er hier een jazzclub geopend met de naam La Guitarra. Die naam doet in eerste instantie vermoeden dat het hier om flamenco gaat. Op het programma stond opnieuw een Tribute to Louis Armstrong, maar ditmaal met een band uit Barcelona! Ik besloot een kijkje te nemen met, je weet het maar nooit, mijn trombone in de achterbak van de auto. Ik vond de club even buiten Palafrugell in een 'mas' (een groot buitenhuis) met er omheen een prachtige palmentuin. De band begon om 23.00 en tot dat moment zaten veel mensen, inclusief de bandleden, in de tuin onder een prachtige verlichting te dineren. Het podium bevond zich in de serre van het buitenhuis en rond elf uur gingen de club- en bandleden naar binnen, waar rond middernacht werd afgetrapt.  En jawel het Armstrong All Star repertoire kwam redelijk over het voetlicht, compleet met het onvermijdelijke Wonderful World, ingezongen door de....je raadt het al! In de pauze besloot ik contact te leggen met de eerste classic jazzband die ik live goed hoorde spelen in Spanje. Als trombonist doe je dat met de trombonist in de veronderstelling dat je dan weet waarover je kunt praten. Ik liet vallen dat ik dat instrument ook bespeelde, dat ik hem goed vond en goed op de hoogte was van hun repertoire. En wat ik hoopte dat er zou gebeuren, gebeurde! De man vroeg: "Heb je je trombone bij je ?" Ik antwoordde: "Nou, toevallig wel!" 

Hij: "Dan praat ik even met de bandleider." Ik: "Vale!" oftewel okay. 

Om een lang verhaal kort te maken: ik heb tot 's nachts drie uur meegespeeld. Het was heerlijk om weer eens na drie jaar live op te treden. Helaas is het tot op heden bij dit ene optreden gebleven.
Direct toen ik hier kwam wonen en hoorde dat er een jazzfestival werd georganiseerd, heb ik geprobeerd een optreden te regelen voor de Trianon Jazzband, de band waar ik in Nederland in speelde. Via een Catalaanse vriend kwam ik achter de naam van de gemeenteambtenaar van Palafrugell, die het festival ieder jaar organiseert. Vorig jaar october stapte ik met de promotie-cd van de band plus foto's, een verwijzing naar Youtube en een achergrond verhaal, naar de ambtenaar en informeerde hem over de band. Achteloos wees hij naar de stapel verzoeken van groepen die op de Plaza Nova, het dorpsplein in Palafrugell, aan het festival wilden deelnemen. Daar zat de afgelopen jaren geen enkele classic jazzband bij. Het waren vrijwel allemaal kleine groepen met modernere jazz, blues, of pop,veelal met vocalisten. De ambtenaar zei dat zijn budget hem niet toestond om een buitenlandse band te contracteren, omdat alle optredens gratis waren en het festival geheel gefinancierd werd door de gemeente en een aantal sponsors. Ik antwoordde dat we het ongetwijfeld eens zouden worden over een passende vergoeding en dat we het een eer zouden vinden om op het festival in 2020 classic jazz te kunnen spelen. Na het afspelen van de cd beloofde hij het materiaal verder te zullen bestuderen en erop terug te komen begin 2020. Helaas gooide Covid 19 roet in het eten. 

In de tussentijd ben ik eens nagegaan hoe het toch komt dat classic jazz in Spanje geen poot aan de grond heeft gekregen. In de twintiger en dertiger jaren is er in Madrid en Barcelona, via Engelse en Amerikaanse toeristen en later geïmporteerde 78-toerenplaten, wel enige bekendheid gecreëerd. Maar Spaanse jazzbands of Spaanse jazzmuzikanten zijn daarbij vrijwel niet betrokken. Dat in tegenstelling tot de Italianen, die vooral na emigratie naar Amerika, een grote rol hebben gespeeld. Denk aan Adrian Rollini en Joe Venuti, om er maar een paar te noemen. Via het internet en krantenartikelen vond ik een mogelijke verklaring: Spanjaarden hebben een totaal ander ritmegevoel en een sterke eigen muziek/entertainment traditie, vaak van klassieke, behoudende aard met weinig invloeden van buitenaf. Jazz paste zeker niet in het Spaanse leven toen Franco na de burgeroorlog in 1939 aan de macht kwam. Net als in Duitsland werd jazz in de ban gedaan. In Duitsland kwam daar na 1945 een eind aan. Echter in Spanje heeft dat tot 1975, het einde van de Franco tijd, doorgewerkt. Spanje heeft de revival van oude stijl jazzmuziek totaal gemist en is direct begonnen met modernere vormen van jazz. Daarbij is veel geëxperimenteerd met een fusie tussen jazz en flamenco muziek, waardoor het Spaanse karakter behouden kon blijven.
In het programma van het afgelaste San Sebastian Jazz Festival 2020, komt classic jazz niet voor. Ik ken op dit moment maar één prominente oude stijl jazz band in Spanje: De Potato Head Jazzband uit Granada, met muzikanten die uit alle delen van Spanje komen. Ze treden ook op in het buitenland, vorig jaar nog met Tuba Skinny op een festival in Frankrijk. Eén ding is zeker: Louis Armstrong is niet meer uit Spanje weg te denken. Vraag maar aan de Potato Heads.