Bananenrokje

Onlangs kwam ik een artikel tegen over danseres, actrice en zangeres Josephine Baker. Daarin werd vermeld dat ze een plaatopname had gemaakt met een Belgisch orkest in Parijs. Als danseres had ze al eerder furore gemaakt. Neem die welbekende foto van haar in dat nauwelijks iets verhullende bananenrokje. Wat had ze als zangeres opgenomen met een Belgische jazzband? Het wekte mijn nieuwsgierigheid: een bananenrokje in een Belgische jazzband?

Josephine McDonald werd geboren in Saint Louis (Missouri) USA op 3 juni 1906. Haar ouders, hij van Duitse afkomst, zij Afro-Amerikaans en beiden vaudeville artiesten, traden op in heel Midwest Amerika. Al vroeg werd Josephine als danseresje bij de shows van haar ouders betrokken, maar het succes was matig. Vader Eddie gaf er de brui aan en liet vrouw Carri en dochter in de steek. Carri hertrouwde en kreeg er een zoon en twee dochters bij. Haar nieuwe echtgenoot raakte werkloos en Josephine werd al vroeg gedwongen werk te zoeken, dat bestond uit huizen schoonmaken en op kinderen passen bij rijke blanke families. Er werd haar als donker meisje op het hart gedrukt de kinderen niet te zoenen. 

Toen Josephine dertien was, kreeg ze een baantje als serveerster en danste en bedelde voor extra geld op straat. Dat werd opgemerkt door een Afro-Amerikaanse theatergroep. Josephine werd in deze groep opgenomen en liep van huis weg. In 1921 trouwde ze met Willy Baker en scheidde ook al snel weer van hem, maar ze behield de familienaam van haar ex-echtgenoot voor de rest haar leven. Josephine Baker kreeg succes en trad op als danseres in verschillende vaudevilleshows. Ze verhuisde naar New York, waar ze in eerste instantie werd afgewezen (te mager en te donker). Als kleedster en later als invalster wist ze toch een plek in de theaters te veroveren. Ze trad op in het Plantation Café samen met zangeres Adelaide Hall en in de Chocolate Dandies Show met zangeres Ethel Waters. Door met haar ogen te rollen en met opzet onhandige bewegingen te maken, werd ze in het begin van de jaren twintig publiekslieveling op Broadway. In 1925 werd er een filmpje opgenomen waarin ze met het orkest van Isham Jones een demonstratie gaf van de toen populaire Charlestondans. In hetzelfde jaar volgden tournees naar Zuid-Amerika en Europa.

In de Parijse Folies Bergère oogstte ze enorm succes met haar ‘Danse Sauvage’, alleen gekleed in een rok van bananenschillen en in gezelschap van Chiquita, een jachtluipaard met een diamanten halsband, die regelmatig ontsnapte en van het podium in de orkestbak sprong en daar de musici de stuipen op het lijf joeg. In 1926 maakte ze een aantal plaatopnamen met de band van de Belgische trompettist Leon Jacobs met nummers als You Drivin'me Crazy, After I say, I am Sorry, Everybody loves my Baby, Blue Skies, I've Found a new Baby, Bye Bye Blackbird en Then I will be Happy. 

In 1928 trad ze op in Nederland. De multi-getalenteerde Josephine werd de meest gefotografeerde vrouw in de internationale showbusiness, meer nog dan haar blanke rivalen Gloria Swanson en Mary Pickford. Ze werd The Black Venus genoemd, kreeg meer dan 1000 huwelijksaanzoeken en verdiende meer geld dan ieder andere artiest in Europa. Pablo Picasso en Ernest Hemingway waren grote fans. Ze had een korte maar hevige verhouding met de auteur Georges Simenon, die uit Luik afkomstig was, net als het Belgische orkest waarmee ze plaatopnamen maakte. In 1930 speelde ze de hoofdrol in twee films: Zou-Zou en Princesse Tamtam. Speciaal voor de films maakte ze twee opnames met de toen zeer populaire Comedian Harmonists. Met het verdiende geld kocht ze Les Milandes, een landgoed in Castelnaud Fayrac en liet ze haar hele familie overkomen uit Saint-Louis. In 1932 en in 1933 trad ze opnieuw in Nederland op om in 1936 terug te keren naar Amerika voor een optreden in de Ziegfeld Follies show in New York. Ondanks het feit dat ze een grote ster in Europa was, werd haar optreden in Amerika een totale mislukking. Het Amerikaanse publiek beschouwde het bijzondere optreden van de bijna naakte, zwarte Afro-Amerikaanse artieste, als ongepast. De New York Times schreef een negatieve, discriminerende recensie over haar optreden. Een ontgoochelde Josephine Baker keerde met een gebroken hart terug naar Europa.
In 1937 nam ze de Franse nationaliteit aan door te trouwen met de Fransman Jean Lion en ging ze definitief in Frankrijk wonen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werkte Josephine voor de Résistance door haar positie als topartieste te gebruiken voor het verzamelen van inlichtingen die ze met onzichtbare inkt noteerde op muziekpapier. Hiervoor werd ze later door de Franse regering onderscheiden met onder andere de Verzetsmedaille en het Ridderkruis van het Legioen van Eer. In 1944 trad ze op voor Amerikaanse soldaten die net het zuiden van Nederland hadden bevrijd. Het optreden vond plaats in Overasselt. De overnachting was in hotel de Poort van Cleve in Grave.

Gedurende de vijftiger en zestiger jaren bezocht Josephine regelmatig Amerika om oppositie te voeren tegen rassenscheiding en discriminatie. In 1951 werd haar de toegang tot een club in New York geweigerd. Grace Kelly, die wel toegelaten was, verliet uit protest met haar hele vriendenkring de club, om er nooit meer terug te komen. Josephine Baker en Grace Kelly zijn altijd vrienden gebleven. 
In 1963 liep ze mee in de March on Washington en kreeg ze als een van de weinige vrouwen een spreekbeurt waarin ze zei:
"You know friends, that I do not lie to you when I tell you that I walked in the palaces of kings and queens and that I walked into the houses of presidents and much more. But I could not walk into a hotel in America to get a cup of coffee and that made me mad.”

Josephine Baker bleef optreden en platen maken. Op Youtube is veel van haar werk te vinden. In 1973 trad ze, na jaren ervaring met boycots en rassendiscriminatie, op in de Carnegie Hall in New York. Ze was erg nerveus over hoe het Amerikaanse publiek haar zou ontvangen, maar kreeg al een staande ovatie voordat het concert begonnen was en brak in tranen uit. De show werd een groot succes en markeerde Bakers terugkomst in het Amerikaanse theater. Ondertussen had ze 13 kinderen geadopteerd uit verschillende landen die allemaal woonden op haar landgoed Les Milandes. Daarmee wilde ze aantonen dat mensen met een verschillende huidskleur en uit verschillende culturen heel goed kunnen samenleven.
In april 1975 trad Josephine Baker op in het Bobina Theater in Parijs ter gelegenheid van het feit dat ze 50 jaar geleden debuteerde in die stad. Verscheidene beroemdheden waren aanwezig, waaronder Sophia Loren en Princes Gracia van Monaco. Een paar dagen later, op 12 april 1975, overleed Josephine in haar slaap aan een hersenbloeding. Op de dag van haar begrafenis stonden er 20.000 Parijzenaars langs de route van de rouwstoet en betuigde de Franse regering met twintig saluutschoten haar de laatste eer. Ze was de eerste Amerikaanse vrouw die met Frans militaire eer werd begraven. Haar graf bevindt zich op het Cimetière de Monaco in Monte Carlo. Josephine Baker, die optrad in een bananen rokje en classic jazzplaten maakte met een Belgisch orkest in Parijs, bleef de wereld inspireren. In 1991 werd The Josephine Baker Story uitgebracht. De film won vijf Emmy Awards en een Golden Globe. Een bijzonder verhaal over een bijzondere vrouw.

 

Bronnen:

National Womens History Museum, The Offical Site of Josephine Baker,.Josephine Baker Biography, Herman Romer Pschorr, Josephine Baker en het zwarte tumult Michel Didier.